خطبه 153- در فضائل اهل بیت

و دل مرد خردمند را دیده ای است که بدان پایان کار خویش نگرد، و به ژرفی و بلندی آن راه برد. دعوت کننده ای خواند، و امیری حکومت راند. پس دعوت کننده را پاسخ دهید و فرمانروا را فرمان برید! به دریاهای فتنه درشدند، و بدعتها را گرفتند، و سنتها را وانهادند. مومنان به گوشه ای رفتند، و گمراهان دروغزن به زبان آمدند و سخن گفتند. ما خاصگان، و یاران، و گنجوران نبوت، و درهای رسالتیم. در خانه ها جز از درهای آن نتوان در شد، و آن که جز از در، به خانه درآمد به دزدی سمر شد.

از این خطبه است مصداق آیتهای بلند معنی قرآن اند، و گنجینه های خدای رحمانند. اگر سخن گویند جز راست نگویند، و اگر خاموش مانند بر آنان پیشی نجویند. پس پیشوای قوم باید با مردم خود به راستی سخن گوید، و راه خرد پوید، و از فرزندان آخرت بود، که از آنجا آمده است و هم بدانجا رود. آن که به چشم دل نگرد، و با دیده درون کار کند آغاز کارش آن است که بداند آنچه کند به سود اوست یا بر او زیان است، اگر به سود اوست پی آن رود، و اگر به زیان اوست باز ایستد. چه، آن که نادانسته کاری کند، مانند کسی است که به بیراهه رود. هر چه در آن راه پیش راند، از مقصود خود دورتر ماند، و آن که از روی دانش کننده کار است، همچون رونده در راه آشکار است. پس نگرنده باید بپاید که پیش می رود یا پس می آید.

و بدان که هر ظاهری را باطنی است که بر مثال آن است، آنچه ظاهرش پاکیزه بود باطن آن نیز آنچنان است، و آنچه ظاهرش پلید است، باطن آن نیز پلید است، و رسول صادق (ص) فرموده است: خداوند بنده را دوست دارد، و کرده او را ناخوش می دارد، و کاری را خوش دارد و کننده آن را ناخوش می دارد، و بدان! هر کرده ای چون میوه ای است که از گیاهی رسته است، و هیچ گیاه را از آب بی نیازی نیست، و آبها گونه گون بود. آنچه آبیاری اش نیکو، درختش نیکو و میوه اش شیرین است، و آنچه آبیاری اش پلید، درختش پلید و میوه اش تلخ است.

خطبه 154- در آفرینش خفاش

که در آن خلقت بدیع شب پره را بیان فرماید سپاس خدایی را که وصفها در رسیدن به حقیقت شناخت او رخت اندازد، و بزرگی او خردها را طرد سازد- تا سر بتابد-، و راهی به رسیدن نهایت ملکوت او نیابد. او خدای حق و آشکار است، آشکارتر از آنچه بر دیده ها پدیدار است. خردها برای او حدی معین نتواند کرد تا همانندی داشته باشد، و وهمها او را اندازه نتواند گرفت تا در صورتی پنداشته باشد. آفریده ها را پدید آورد بی هیچ نمودار بی رای رایزن، و بی یاری مددکار. به فرمان او خلقت آن پایان یافت، پس طاعت پروردگار را پذیرفت و پاسخ گفت، و به خدمت شتافت. گردن نهاد و سر از فرمان نتافت.

و از لطیفه های صنعت و شگفتیهای خلقت او که پیش چشم ما است، تدبیر دقیق او در آفرینش شبپره هاست، که روشنایی شبپره را بر جای می دارد، حالی که هر چیز را به نشاط درمی آرد. و تاریکی- پر- آن را می گستراند، حالی که هر زنده را در هم می کشاند، و چسان دیده آن کم بین است که نتواند از آفتاب رخشان روشنی ستاند، نوری که بدان راههای خویش بیابد، و با پرتو آشکار خورشید خویشتن بدان جاها که داند، رساند، و درخشش روشنی اش آن را از رفتن در تراکم نورهای تابنده باز می گرداند، و در نهانخانه اش پنهان می نشاند، چنانکه رفتن در سپیدی نور رخشان نتواند. پس شبپره در روز پلکها را بر سیاهی دیده ها اندازد، و شب را چراغی سازد که در جستن روزی خود از آن راه یابد، و سیاهی شب دیده هاش را نبندد، و به خاطر تاریکی انبوه از رفتن در شب رخ برنتابد. پس چون خورشید پرده برافکند و بتافت، و سپیدی روز پدید گشت و لانه تنگ سوسمارها از روشنی آن نصیبی یافت، پلکها را بر هم نهد، و بر آنچه در تاریکی شب به دست آورده بسنده کند. پس پاک و منزه است، خدایی که شب را روز او کرده است و هنگام فراهم کردن معیشت، و روز را وقت آسایش و گاه استراحت، و برای آن از گوشت وی بالهایی ساخته است تا هنگام نیاز به پرواز، بدان بالا رود، بالهایی که چون لاله گوش از پر و انبوب پرداخته است، لیکن جای رگها را در آن بینی آشکار، و نشانه های آن پدیدار. و شبپره را دو بال است، نه چندان نازک که در هم شکند، و نه چندان ستبر که سنگینی کند. می پرد، و بچه او بدو چسبیده است و به مادر پناهیده. اگر بنشیند، نشیند و اگر بالا رود، رود. از او جدا نشود تا هنگامی که اندام وی نیرومند شود، و بال آن نیروی برخاستنش را دارا بود، و بداند که راه زیستن او چیست؟ و چگونه تواند زیست؟ پس پاک و منزه است خدایی که پدید آورنده هر آفریننده است، بی هیچ نمونه که از دیگری بر جای مانده است.

خطبه 155- خطاب به مردم بصره

خطاب به مردم بصره که حادثه های آینده را بر سبیل داستان فرماید پس کسی که آن هنگام بتواند خود را خاص طاعت پروردگار گرداند، چنان کند- که داند-. اگر فرمان مرا بردید، ان شاءالله، شما را به راه بهشت می برم، هر چند سخت دشوار باشد، و تلخکامی آن پدیدار. اما آن زن اندیشه زنانه بر او دست یافت، و در سینه اش کینه، چون کوره آهنگری بتافت، و اگر از او می خواستند تا آنچه به من کرد به دیگری کند، نه میکرد و چنین نمی شتافت. به هر حال حرمتی را که داشت برجاست و حساب او با خداست.

و از این سخنان است راهی است که گشاده و روشن است. چراغش نورانی و پرتو افکن است. ایمان را بر کرده های نیک دلیل توان ساخت، و از کردار نیک ایمان را توان شناخت. به ایمان علم آبادان است، و- آدمی- به علم از مرگ ترسان است. با مرگ دنیا پایان یابد، و با دنیا آخرت درست شود، و آفریدگان را جز قیامت قرارگاهی نبود، در این میدان مسابقت شتابان می روند، تا به نقطه پایان رسند.

و از این سخنان است از آرامگاههای گور بیرون شدند، و به سوی منزلگاههای آخرین روان شدند. هر خانه ای را مردمی است، نه دیگری را در آن پذیرند، و نه ساکنان آن خانه از آنجا رخت برگیرند، و همانا امر به معروف و نهی از منکر، از صفتهای پروردگارند، نه اجل را نزدیک کنند و نه در روزی کاهشی آرند، و بر شما باد به کتاب خدا که ریسمان استوار است، و نور آشکار است، و درمانی است سود دهنده، و تشنگی را فرو نشاننده. چنگ در زننده را نگهدارنده، و در آویزنده را نجات بخشنده. نه کج شود، تا راستش گردانند، و نه به باطل گراید تا آن را برگردانند. کهنه نگردد به روزگار، نه از خواندن و نه از شنیدن بسیار. راست گفت آن که سخن گفت از روی قرآن، و آن که بدان رفتار کرد پیش افتاد- از دیگران-.

(مردی برخاست و گفت ما را از فتنه خبر ده! آیا آن را از رسول خدا (ص) پرسیدی؟ امام گفت:) چون خدا این آیت را فرستاد: الم، احسب الناس ان یترکوا ان یقولوا آمنا و هم لایفتنون، دانستم تا رسول خدا (ص) در میان ماست، فتنه نتواند برخاست. پرسیدم! ای رسول خدا، این فتنه ای که خدا تو را از آن خبر داده چیست؟ فرمود: ای علی! امت من پس از من به زودی دچار فتنه گردند. گفتم: ای رسول خدا! روز احد که از مسلمانان گروهی به شهادت رسید، و شهادت نصیب من نگردید، بر من دشوار نمود، گفتی: ای علی مژده باد تو را که شهادت به دنبالت خواهد بود. گفت: سخن بدین منوال است، شکیبایی تو آن هنگام بر چه حال است؟ گفتم: ای رسول خدا نه جای شکیبایی کردن است، که جای مژده شنیدن و شکر گزاردن است، و گفت: ای علی! پس از من، مردم به مالهای خود فریفته شوند و به دین خویش بر خدا منت نهند. رحمت پروردگار آرزو کنند، و از سطوت او ایمن زیند. حرام خدا را حلال شمارند، با شبهتهای دروغ و هوسهایی که به غفلت در سر دارند. می را نبیذ گویند و حلال پندارند. حرام را هدیت خوانند و ربا را معاملت دانند. گفتم: ای رسول خدا (ص) ، آن زمان آن مردم را در چه پایه نشانم؟ از دین برگشتگان، یا فریفتگان؟ فرمود: فریفتگان.