.:: نهج البلاغه ::.

نهج البلاغه ،گوهر بی نظیر دریای معنویت است که تحصیل و بره مندی از این گوهر موجب سعادت دنیا و آخرت می شود. ( به پایگاه تخصصی نهج البلاغه .......)
.:: نهج البلاغه ::.

جاذبه و بلنداى کلام امام على علیه‏السلام چون قرآن، دل آدمى را روشنى بخشیده و اندیشه را جهت داده و روح را فرح مى‏ نماید .( به عقیده حاج میرزا على آقا شیرازى) نهج‏ البلاغه پرتوى پرفروغ از قرآن و ترجمان آن است و تراوش روحى ملکوتى است که به حق عبدالله بود و اثرى است مفید و سازنده براى بیدار نمودن خفتگان در بستر غفلت دارویى است‏براى شفاى آنان که به بیماریهاى دل وامراض روان مبتلایند و مرهمى است‏براى افرادى که از دردهاى فردى و اجتماعى در تب و تاب هستند و... .


به این سایت رأی بدهید

نهج البلاغه در کلام رجال اندیشه

در امثال و حکم عربى شهرت دارد که کلام الملوک، ملوک الکلام ، این سخنى به غایت‏حکیمانه است، نهج‏البلاغه مولا امیرالمؤمنین(ع) که الحق اخ القرآن نام گرفته نیز مصداق عالى این سخن حکمت‏آمیز است، زیرا از زبان و قلم بزرگ مردى تراویده که در جهان سخنورى یگانه بوده کلامش سرآمد کلام‏هاست از همین روى درباره این اثر جاودانه گفته‏اند فوق کلام المخلوق و دون کلام الخالق .
آرى، امام مؤمنان در عرصه سخنورى گوى سبقت از همگان ربوده و توسن بلاغت را در میدان فصاحت‏بى‏مهابا تازانده و هیچ کسى یاراى هماوردى با او را ندارد، و نه تنها هم کیشان امام متقین بر بى‏رقیبى وى اذعان دارند، بلکه سخنوران غیر مسلمان هم بر این امر گواهند، و جز این نیست که کلام امام على (ع) مؤید از جانب حق است و از زبان و قلمى تراویده که در شهر علم نبى (ص) بوده است .
خوش‏تر آن باشد که سر دلبران
گفته آید در حدیث دیگران
در ابتدا جهت تیمن به ذکر بیاناتى از بنیانگذار جمهورى اسلامى حضرت امام خمینى (ره) مى‏پردازیم:
ما مفتخریم که کتاب نهج‏البلاغه که بعد از قرآن، بزرگترین دستور زندگى مادى و معنوى و بالاترین کتاب رهایى بخش بشر است و دستورات معنوى و حکومتى آن بالاترین راه نجات است، از امام معصوم ماست . (1)
و در پیام دیگرى آن را شفاى دردهاى فردى و اجتماعى دانسته و آن را اقیانوسى معرفى مى‏نماید که هر دانشمندى در آن فرو رود غرق مى‏شود . (2)
سخنوران و دانشى مردان عرب به حکم همزبانى اولین کسانى‏اند که حلاوت این اثر ماندنى را چشیده‏اند:
سیدرضى که خود همت‏به جمع‏آورى این اثر سترگ گماشته و با نهج‏البلاغه جاودانه شده و همچون قطره‏اى که خود دریا شده مى‏نویسد:
جویندگان و سود برندگان از آن زیاد است و این به دلیل گران سنگى و قدر و منزلت این کتاب در فراهم داشتن شگفتى‏هاى سخن‏ورى و زبان‏آورى اوست . (3)
عبدالحمید کاتب از سخنوران بزرگ عرب در عهد مروان، چشمه جوشا مکتب ادبى خود و سبب نویسندگى اش را حفظ خطبه‏هایى چند از نهج‏البلاغه مى‏داند .
هفتاد خطبه از خطبه‏هاى على (ع) را حفظ کردم و پس از آن ذهنم جوشید که جوشید» . (4)
و چون از فصاحت و بلاغت‏سخنان او پرسیدند پاسخ مى‏دهد که حفظ کلمات على سبب فصاحت و بلاغت‏سخنانم شده است .
در همین راستا باز هم سیدرضى مى‏نویسد:
بعد از قرآن و بیانات پیامبر اکرم (ص) هر کلام و خطبه و مقاله‏اى را که خواندم و شنیدم توانستم با آن رقابت کنم و بهتر از ان یا همانندش را بگویم مگر کلمات امیرالمؤمنین على ع را که هرچه کوشیدم توانایى رقابت‏با آن را در خود نیافتم . (5)
ابن ابى الحدید که عالم سنى مذهب منصفى است و شرح بزرگش بر نهج‏البلاغه شهرت جهانى دارد سخنان مولا را برتر از کلام مخلوق و کمتر از کلام الهى دانسته و مى‏گوید اگر چه یاران پیامبر (ص) از فصیحان بودند ولى على (ع) از همه آنها افصح بود .
همگان دو هنر خطابه و نویسندگى را از وى فرا گرفته‏اند، و به همین دلیل است که یک دهم بلکه یک بیستم آنچه را که مردمان از سخنان على (ع) گردآورى کرده و حفظ کرده‏اند در مورد سخنان هیچ یک از صحابه رسول‏الله (ص) انجام نداده‏اند با این که در میان آنان نیز فصحاى بزرگى وجود داشته‏اند .
و سپس کلام امام (ع) را برتر از کلام حکیمانى چون افلاطون، ارسطو و سقراط دانسته است و مى‏گوید:
فصاحت را بین که چگونه مهار خود را به دست على داده و زمام خویش را به وى سپرده است . نظم شگفت الفاظ را بنگر که یکى پس از دیگرى مى‏آیند و در اختیار او قرار مى‏گیرند . گویا چشمه‏اى است که خود به خود و بدون زحمت از زمین مى‏جوشد . سبحان‏الله که جوانى از عرب و در شهرى چون مکه مى‏بالد و با هیچ حکیمى هم برخورد نکرده است اما کلماتش در حکمت
نظرى، برتر از سخنان افلاطون و ارسطو قرار گرفته و با اهل حکمت عملى نیز آمد و شد نداشته اما از سقراط هم پیشى گرفته است . (6)
امام یحیى یمنى مى‏گوید:
از معانى گوارا و شیواى سخنان على (ع) هر سخنورى سیراب شده و به سبک کلام وى هر خطیبى لباس سخنورى به تن کرده است چرا که مولا آبشخور بلاغت و زاینده آن است و ابر پر بار فصاحت مى‏باشد به حدى که خود فرمود: ما فرمانروایان کشور سخن ایم و درخت‏سخنورى در وجود ما ریشه دونیده و شاخه‏ها آورده است . (7)
شیخ محمدحسن نانل المرصفى که از ادیبان مهم جهان عربى است نهج‏البلاغه را همچون قرآن کریم، نوعى معجزه مى‏داند و مى‏گوید:
نهج‏البلاغه برهانى روشن بر این است که على (ع) بهترین نمونه زنده روشنایى و دانش، هدایت و فصاحت و معجزه قرآنى است . در این کتاب دلائل و نشانه‏هایى از دانش وسیع و سیاست صحیح و موعظه‏هایى روشن‏گر امام على (ع) به چشم مى‏خورد که شبیه آن در آثار هیچ یک از دانشمندان بزرگ و فیلسوفان و نوابغ دیده نمى‏شود .
مولا در ژرفاى دانش و دین و سیاست فرو رفته و در همه این موارد سربلند بیرون آمده است . (8)
شیخ ناصیف یازجى، عقیده دارد:
کسى که مى‏خواهد در دانش و نگارش برتر از همه قرار گیرد باید به نهج‏البلاغه متوسل شود و از حفظش کند» .
وى به فرزندش سفارش مى‏کند که هرگاه خواستى در دانش و ادب و نگارش بر دیگران برترى جویى حتما قرآن و نهج‏البلاغه از بر کن . (9)
طه حسین، ادیب بزرگ معاصر مصرى که امروزه به سمبلى ادبى براى ادیبان عرب مبدل شده و وجهه مذهبى زیادى هم ندارد عقیده دارد که:
من پس از وحى خداوندى، سخنى شیواتر و زیباتر از کلمات على (ع) را سراغ ندارم . (10)
امین نخله مى‏گوید:
هر کس بخواهد روح تشنه خود را از بیانات على (ع) سیراب سازد باید به نهج‏البلاغه روى آورد و آن را با دقت و صفحه به صفحه بخواند و گام نهادن در پرتو آن را فرا گیرد» . (11)
ابن نباته عبدالرحیم بن محمد اسماعیل، خطبه‏ها و مواعظ مولا را گنجى تمام نشدنى مى‏داند و مى‏گوید:
از خطابه‏ها گنجى از برکرده‏ام که هرچه از آن بردارم نمى‏کاهد و بلکه افزون مى‏شود و بیشتر آنچه را که از برکرده‏ام حدود یکصد فصل از کلمات موعظه‏آمیز على بن ابیطالب است . (12)
شیخ محمد عبده که در زمان خود شیخ مطلق الازهر بود و افتخار شاگردى مفخر شرق سید جمال‏الدین اسدآبادى را دارد و چه بسا شرح نهج‏البلاغه وى نیز نشانى از تاثیر روح شیعى و حماسى سید بروى باشد و سخنان امام را پس از آیات قرآنى و کلمات رسول‏الله (ص) جامع‏ترین کلام دنیاى عرب مى‏داند . وى مى‏گوید:
در میان تمام مردم عرب کسى نیست که معتقد نباشد سخن على (ع) پس از قرآن و احادیث رسول خدا (ص) شریف‏ترین و بلیغ‏ترین و جامع‏ترین سخنان است . (13)
همو در فراز دیگرى آن را آموزشگاه پند و حکمت دانسته و تمسک بدان را پاک کننده دل‏ها مى‏داند . (14) عبده مى‏نویسد:
در هنگام مطالعه نهج‏البلاغه هرگاه به فصلى دیگر مى‏رسیدم حس مى‏کردم که پرده‏هاى سخن عوض مى‏شوند و آموزشگاههاى پند و حکمت تغییر مى‏یابند . گاهى خودم را در میان جهانى مى‏یافتم که روح بلند معانى با زیور عبارات تابناک آن را آبادان ساخته است . این معانى، پیرامون جانهاى پاک و دلهاى روشن مى‏گردد تا به آنها رستگارى و الهام کند و به مقصد عالى‏شان برساند و از لغزش گامهاى گوناگون دورشان سازد و به شاه راه مستحکم فضیلت و کمال برساند» . (15)
این گونه سخنان از مردى که خود هم فقیه است و هم در میدان ادبیات عرب شهره‏ور است‏بیانگر مکانت و منزلت والاى نهج‏البلاغه مى‏باشد .
یکى دیگر از ادباى شهیر عرب دکتر زکى مبارک صاحب کتاب‏هاى مهم النثر الفنى و عبقریه الشریف و تحقیقات برجسته در آرایه‏هاى ادبیات عرب است . وى در کتاب النثر الفنى که به بررسى زیبایى‏هاى کلام عرب پرداخته پس از توصیف نثر فنى درباره جایگاه سخن بحث مى‏کند و چنین ادامه مى‏دهد:
نامه‏هاى على بن ابى‏طالب و خطب و وصیت‏نامه و عهدنامه‏هاى او از صنعت ایجاز و تطویل بجا برخوردار است . على وقتى که پیمان‏نامه مى‏نویسد گفتار را طولانى مى‏سازد چرا که عهدنامه، دستورهاى سیاسى منطقه‏اى را که حاکم بدانجا اعزام مى‏شود در بردارد اما زمانى که براى خواص یاران خود نامه مى‏نگارد عبارت‏ها کوتاه است چرا که در این گونه موارد موجبى براى طولانى ساختن گفتار نیست . (16)
به گفته دکتر على الجندى رئیس دانشکده علوم قاهره، سخنان حضرت على (ع) به حدى زیباست که گویى شعر منثور است . وى درباره نثر امام مى‏گوید:
نوعى خاص از آهنگ موسیقى که بر اعماق احساسات پنجه مى‏افکند در این بیانات هست . از نظر سجع، چنان منظوم است که مى‏توان آن را شعر منثور» نامید . (17)
ابوعثمان عمروبن جاحظ که از ادباى بنام و طراز اول ادبیات عرب است‏به جمله با ارزش قیمه کل امرئ‏ما یحسنه که تراویده فکر بلند امام متقین است اشاره مى‏کند و مى‏گوید:
اگر از نوشته‏هاى على (ع) جز همین کلمه را نداشتیم آن را شافى و کافى و بى‏نیاز کننده مى‏یافتیم بلکه آن را برتر از کفایت و منتهى به غایت مى‏دانستم چرا که نیکوترنى سخن آن است که اندک آن ترا بسیار بى‏نیاز سازد و معنى آن در ظاهر لفظ باشد» . (18)
گذشته از گفتارهاى عرب زبانان، به مصداق همدلى از همزبانى خوش‏تر است فارسى گویان نیز افزون بر تمایلات شیعى که خود موجب اهتمام آنان به کتاب مولا شده، چون ذاتا اهل ذوق و عرفانند به سخنان زیبا و حکمت‏آمیز گرایش دارند .

نهج البلاغه در کلام رجال اندیشه لذا نهج‏البلاغه در میان ایرانیان، پس از قرآن مکانت عالى را بدست آورده و همواره در کنار کتاب الهى زینت افزاى کاشانه هر مسلمانى است . در این فراز بجاست‏به بررسى گفتارهایى از دانشوران ایران زمین پیرامون کلمات عالى‏شان مولا على (ع) بپردازیم .
یکى از شارحان بزرگ فارسى نهج‏البلاغه مرحوم ملا صالح روغنى قزونى است که در عهد شاه عباس دوم سلیمان صفوى مى‏زیسته و از مترجمان زبردست عصر خویش بوده و ترجمه‏ها و شرح‏هاى او بر کتب مهمى چون نهج‏البلاغه، صحیفه سجادیه و مثنوى رومى در دربار صفوى مقبولیت تام داشته است . وى از شاگردان حکیم متبحر میرداماد» مى‏باشد . (19) مهم‏ترین اثر وى شرح نهج‏البلاغه به فارسى است که به گفته مرحوم شیخ آقا بزرگ تهرانى از سودمندترین و مفیدترین شرح‏هاى نهج‏البلاغه است (20) که البته چاپ هم شده است .
این دانشى مرد، نهج‏البلاغه را جامع و عدیم‏المثل و فوق طاقت‏بشرى دانسته است . (21) استاد على دوانى که امروزه از رجال شرح حال نویس مهم به‏شمار مى‏رود و تالیفات متعددى در آثار و احوال دانشمندان دارد برآنند که نهج‏البلاغه خود بهترین وسیله شناخت امام متقین على (ع) است . دانشمندان معتقدند که پس از قرآن دنیاى اسلام کتابى از لحاظ ابعاد و ارزشهاى اسلامى همچون نهج‏البلاغه در اختیار ندارند . (22)
گروهى دیگر نیز نهج‏البلاغه را به عنوان برگزیده سخنان مولا، بیان گر اسلام راستین و ترجمان وحى خدا و برگدان شیوایى قرآن مى‏دانند (23) و منشا این دفتر حکمت را نیز قرآن دانسته‏اند لذا همه حکمت‏ها و دستورات مندرج در آن را ملهم از قرآن و رسول خدا (ص) دانسته‏اند . (24)
استاد دکتر سید جعفر شهیدى که امروزه از ادیبان طراز اول کشور ماست و استادى مسلم او بر لغت و ادب عرب مورد تایید و تصدیق همگان است و ترجمه شیوایش از نهج‏البلاغه ناسخ همه ترجمه‏هاى پیشین شده است، این کتاب عظیم را منبع و سرمایه غنى همه ادیبان، شاعران، خطیبان و نویسندگان تاریخ اسلامى دانسته و همه مطالب آن را یک گنجینه سرشار مى‏داند . وى مى‏گوید:
پس از آن که شریف رضى سخنان امام را از خطبه، نامه و فقره‏هاى کوتهاه گردآورى نمود سرمایه‏اى غنى در دسترس ادیبان و خطیبان و مترسلان نهاده شد چنانچه ظاهرا توجه ادیبان ایرانى به فقره‏هاى کوتاه سخنان امام، پس از تالیف کتاب مطلوب کل طالب من کلام على بن ابى طالب به وسیله رشید وطواط است . بحث در این که آیا همه این خطبه‏ها و نامه‏ها و سخنان کوتاه (کلمات قصار) که در مجموعه‏اى به نام نهج‏البلاغه گردآمده گفتار على (ع) است و یا برخى از گفته‏هاى دیگران نیز به نام حضرت، ثبت‏شده از قرن‏ها پیش آغاز شده و تا امروز به قدر کافى پیرامون آن گفته و نوشته‏اند . آنان که در سخن‏شناسى و نقد ادبى نزد گویندگان عرب کنانتى دارند گواهى داده‏اند که این گوهرهاى گرانبها همه به یک گنجینه تعلق دارد . . . پس از آن که مذهب تشیع در ایران رواج یافت‏به اطمینان خاطر مى‏توان گفت که شعر و شاعر و نثر از تاثیر نهج‏البلاغه و گفتار على (ع) خالى نیست (25)
فقیه و اصولى معاصر آیه‏الله جعفر سبحانى خبرهاى غیبى نهج‏البلاغه را گواه بر این دانسته که امام (ع) علاوه بر آگاهى‏هاى حسى و عقلى از آگاهى سومى به نام الهام و تایید الهى برخوردار است و انسان به وسیله این حس، شکننده مرزهاى زمان و مکان و حجاب ماده مى‏باشد و با این قوه، حوادث را پیش از وقوع درک کرده و با آن حوادث ارتباط برقرار کرده و کاملا آن را لمس مى‏کند . آگاهى از غیب و گزارش امام (ع) از حوادث و رویدادهاى پنهان و پوشیده خصوصا جریان‏هایى که پس از شهادت وى رخ داد یکى از ابعاد گسترده نهج‏البلاغه را تشکیل مى‏دهد و این خبرهاى غیبى گواه است که امام علاوه بر آگاهیهاى متعارف از آگاهى سومى برخوردار بوده که هرگز نمى‏توان آن را از طریق ابزارى به نام حس و عقل کشف کرد . (26)
مرجع معاصر حضرت آیت‏الله مکارم شیرازى که علاوه بر تبحر در فقه و اصول، ترجمه‏اى شیوا از قرآن کریم و نهج‏البلاغه به جهان معرفت عرضه کرده و معتقدند نهج‏البلاغه مرهمى بر دردهاى جانکاه بشریت است عالى‏ترین روش آزادى انسانها را در ابعاد مختلف مورد بررسى قرار مى‏دهد چرا که منادى عدالت اجتماعى است . این کتاب در نوع خود بى‏نظیر و براى هر زمان و هر نسل، اثر مفید مى‏باشد (27) .
عارف و فیلسوف یگانه استاد حسن‏زاده آملى که در ادبیات فارسى و نیز تبحرى ویژه دارد . این کتاب را شجره طیبه‏اى که براى زندگى انسانها در تمام شئونات و برنامه‏ها راهنما و دلیل قویى است مى‏دانند . از دیدگاه استاد آملى این کتاب، معجزه گفتارى است چرا سیره امام على (ع) به دو معجزه فعلى و قولى تقسیم مى‏شود . معجزه فعلى مانند کندن در قلعه خیبر، و معجزه قولى کتاب گرانقدر نهج‏البلاغه است . (28) همو مى‏گوید:
در سلسله معجزات قولى، قرآن مجید است که صورت کتبى خاتم (ص) است و معارف صادر از اهل بیت عصمت و وحى چون نهج‏البلاغه و زبور و انجیل آل محمد (ص) صحیفه سجادیه و جوامع روایى، تالى آن . (29)
مرحوم عارف بى‏دلیلف آیه‏الله حاج میرزا على آقا شیرازى که در زمان خود اسوه علم و تفوا بوده و امروزه براى آشنایان با معارف اسلامى نامى آشناست از استادان و غواصان دریاى بى‏کران نهج‏البلاغه بوده است .
استاد شهید مطهرى که خود نهج‏البلاغه‏شناسى مهمى است در مکتب این دانشور، زانوى تعلم بر زمین زده و با عالم شگفت کتاب حکمت‏آمیز على (ع) آشنا شده است . وى مى‏گوید: او یک نهج‏البلاغه مجسم بود، مواعظ نهج‏البلاغه در اعماق جانش فرو رفته بود . براى من محسوس بود که روح این مرد با روح امیرالمؤمنین (ع) پیوند خورده و متصل شده است . (30)
جالب این که آشنایى و پیوند این عارف با نهج‏البلاغه از طریق مرحوم شهید مدرس بوده است . به گفته میرزا على آقا شیرازى مدرس نخستین کسى بوده که تدریس نهج‏البلاغه را در حوزه‏هاى علمیه رسمى کرد و این کتاب گرانسنگ را متن درسى براى تعلیم قرار داد . (31)
مدرس زندگى عجیبى داشت، در تمام عمر طلبگى را ترک ننمود، در مراجعت از نجف روزهاى پنج‏شنبه هر هفته براى طلاب درس اخلاق مى‏گفت و مبناى درسش نهج‏البلاغه بود . کى روز به درس ایشان رفتم، چنان حاضرالذهن، عبارات نهج‏البلاغه را از بر مى‏خواند و از کتب بزرگان شعر و ادب و ادربیات عرب، ضرب‏المثل مى‏آورد که من علاقمند شدم و مدتى به درس ایشان مى‏رفتم . وى مى‏گفت‏بالاترین کتاب، نهج‏البلاغه است، بخوانید و به دیگران یاد بدهید . به هر حال مشوق من در نهج‏البلاغه، مدرس بود . (32)
حاج میرزا على آقاشیرازى بر این باور بود که جاذبه و بلنداى کلام امام على علیه‏السلام چون قرآن، دل آدمى را روشنى بخشیده و اندیشه را جهت داده و روح را فرح مى‏نماید . به عقیده وى نهج‏البلاغه پرتوى پرفروغ از قرآن و ترجمان آن است و تراوش روحى ملکوتى است که به حق عبدالله بود و اثرى است مفید و سازنده براى بیدار نمودن خفتگان در بستر غفلت دارویى است‏براى شفاى آنان که به بیماریهاى دل وامراض روان مبتلایند و مرهمى است‏براى افرادى که از دردهاى فردى و اجتماعى در تب و تاب هستند و خلاصه سخنش این بود که نهج‏البلاغه در بین افراد طالب حق و مشتاق مصونیت و مغزهاى نورانى، مشترى دارد و شایسته نیست چنین اثرى محجوب و مهجور بماند بلکه باید جرعه‏هایى از آن را به کام تشنگان فرو ریخت . (33)
یکى از خوشه‏چینان خرمن وى
مى‏گوید:
آقا میرزاعلى غیرممکن بود لب به سخن باز کند و از مضامین نهج‏البلاغه حضرت على (ع) چیزى بر زبان نیاورد (34) .
و همچنین وى آن چنان بر مطالب این کتاب تسلط داشت که خطبه‏هاى را ازبر و بدون مراجعه به کتاب مى‏خواند و به حالتى توضیح مى‏داد که مستمعین را منقلب مى‏کرد و آنان را به خود مى‏آورد . (35)
مرحوم آمیرزا على آقا شیرازى، سید رضى را دانشمندى بلند قدر مى‏دانست که با تدوین نهج‏البلاغه چراغى فروزان فرا راه جامعه اسلامى قرار داد تا در قرون متمادى و اعصار متوالى، راهنماى جوامع انسانى به راه راست و نیل آنان به کمالات شایسته و فضایل انسانى و تکامل علمى و عقلى باشد و از این که عده‏اى در اصالت چنین اثرى شک مى‏کنند و گویى عاملى از رسوبات رشک‏آلود و لجاجت از آنان برمى‏خیزد، رنج مى‏برد و در برابر این شکاکان که بى‏هیچ برهان یا هدف سالمى در صحت‏سند نهج‏البلاغه و انتساب محتواى آن به امام على (ع) تردید کرده‏اند کوشید تا منابع و مراجعى که این نسبت را ثابت مى‏کنند بیابد و توفیق این اثر ثمین را مسجل کند . (36)
در انتها به مصداق خاتمه‏المسک بجاست‏سخنانى از استاد شهید مرتضى مطهرى ذکر کنیم که خود ابتدا با تدوین کتاب جامع سیرى در نهج‏البلاغه این اثر گرامى را به نسل جوان شناسانید .
از نظر شهید مطهرى (ره) نهج‏البلاغه چندین دنیا دارد: دنیاى زهد و تقوا، دنیاى عبادت و عرفان، دنیاى ملاحم و مغیبات، دنیاى سیاست و مسئولیت‏هاى اجتماعى، دنیاى حماسه و شجاعت . . . (37)
امتیاز نهج‏البلاغه براى فردى که سخن‏شناس باشد و زیبایى سخن را درک کند نیاز به توضیح و توصیف ندارد . اساسا زیبایى درک کردنى است، نه وصف کردنى نهج‏البلاغه پس از نزدیک چهارده قرن براى شنونده امروز همان لطف و حلاوت و گیرندگى و جذابیت را دارد که براى مردم آن روز داشت است .(38)
اما این وصف‏ها چون دریا پایان ندارد:
درنیابد حال پخته هیچ خام
پس سخن کوتاه باید والسلام
آن‏کس که ز باغ آشنایى است
داند که متاع ما کجایى است
پی نوشت‏ها:
1 - وصیت نامه الهى و سیاسى .
2 - پیام مروخ 27/2/1360 امام خمینى به کنگره هزاره نهج‏البلاغه، ص 7 .
3 - استادى، رضا، بحثى کوتاه پیرامون مدارک نهج‏البلاغه، بنیاد نهج‏البلاغه، تهران، 1362 .
4 - مطهرى، مرتضى، سیرى در نهج‏البلاغه، صدرا، تهران، 1378، چ 15، ص 11 .
5 - محمد امین النواوى: جولات اسلامیه، بیروت، 1980، چ 3، ص 99 .
6 - مطهرى، مرتضى: همان، ص 15 .
7 - امام یحیى یمنى: الطراز، بیروت، 1971، چ 1، ص 12 .
8 - محمد امین النواوى: همان، ص 98 .
9 - همان، ص 99 .
10 - طه حسین: على وبنوه، بیروت، 1970، چ 5، ص 30 .
11 - امین نخله: ماه کلمه من کلام الامام على، بیروت، دارالتعارف، 1981، ص 41 .
12 - ابن ابى الحدید: شرح نهج‏البلاغه، کتابخانه مرحوم مرعشى نجفى، قم، 1364، ج 1، ص 24 .
13 - مرتضى مطهرى: همان، ص 18 .
14 - همان، همانجا .
15 - همان .
16 - دکتر زکى مبارک: النثر الفنى، قاهره، مکتبه مصطفى البابى، 1970، چ 3، ج، ص 59 .
17 - مرتضى مطهرى: همان، ص 18 .
18 - جاحط، البیان و التبیین، قاهره، مکتبه مصطفى البابى 1948، چ 2، ج 1، ص 82 .
19 - ریحانه الادب، مدرس تبریزى، کتابفروشى خیام، ج 1 و 2، ص 343 .
20 - الذریعه، ج 14، ص 128 .
21 - حکمت اسلام، مولا صالح روغنى قزوینى، بنگاه ترجمه و نشر کتاب، 1354، ص 12 .
22 - دوانى، على: نگاهى کوتاه به زندگى پرافتخار سید رضى (مندرج در یادنامه کنگره هزاره نهج‏البلاغه) تهران، بنیاد نهج‏البلاغه، 1360، ص 232 .
23 - همان، ص 50 .
24 - همان، ص 51 - 50 .
25 - یادنامه کنگره هزاره نهج‏البلاغه: بنیاد نهج‏البلاغه، 1360، ص 221 .
26 - یادنامه کنگره هزار نهج‏البلاغه: ص 163 .
27 - همان، ص 178 .
28 - حسن‏زاده آملى، حسن: انسان کامل در نهج‏البلاغه، مندرج در یادنامه کنگره هزار نهج‏البلاغه - ص 50 .
29 - همان، ص 50 .
30 - مطهرى، مرتض: عدل الهى، صدرا، تهران، 1378، چ 10، ص 49 .
31 - گلى زواره ، غلامرضا، شهید مدرس ماه مجلس، تهران، سازمان تبلیغات اسلامى، چ 1، ص 54 .
32 - باقى، عبدالعلى: مدرس مجاهدرى شکست‏ناپذیر، قم، نشر تفکر، چ 1، ص 159 .
33 - گلى زواره، غلامرضا: ناصح صالح، قم، انتشارات حضور، 1378، چ 1، ص 124 .
34 - انجمن آثار و مفاخر اصفهان، طبیب جسم و جان، (مندرج در یادنامه حاج میرزاعلى شیرازى)، ص 90 .
35 - همان، ص 42 .
36 - گلى زواره، غلامرضا: همان، ص 170 .
37 - مطهرى، مرتضى: سیرى در نهج‏البلاغه، ص 7 .
38 - همان، ص 7 .

                                                                             دکتر محمدرضا بندرچى- فصلنامه نهج البلاغه- ش2و3


نظرات  (۰)

هیچ نظری هنوز ثبت نشده است
ارسال نظر آزاد است، اما اگر قبلا در بیان ثبت نام کرده اید می توانید ابتدا وارد شوید.
شما میتوانید از این تگهای html استفاده کنید:
<b> یا <strong>، <em> یا <i>، <u>، <strike> یا <s>، <sup>، <sub>، <blockquote>، <code>، <pre>، <hr>، <br>، <p>، <a href="" title="">، <span style="">، <div align="">
تجدید کد امنیتی