قاضى نادان

امام درباره کسیکه قضاوت مردم را بدست گیرد و شایسته آن نباشد چنین فرمود :

دو کس بیش از هر کس خشم خداى را برمى ‏انگیزند ، یکى آنکس که خداوند او را بخود واگذارد و او از راه راست کناره گیرد و به کج روى پردازد دل به بدعت گزارى و گمراه گرى مردم خوش دارد ، او مردى فتنه‏انگیز است که مردم را به تباهى میکشاند و از راه راستى که میرفته‏اند منحرف مى ‏سازد ، در زندگى و مرگ خویش گمراه‏گر پیروان خویش است و بار گناه دیگران را بدوش دارد و در گرو تبهکاریهاى خویش است و دیگر کس ، آنکه نادانیها را در خود فراهم آورده و در تاریکیهاى فتنه و فساد فرو رفته و در اصلاح کار مردم ، کور مانده است ، نامردمان او را دانا میشمارند ولى او دانشى ندارد .

هر بامداد بدنبال فراهم آمدن سرمایه‏اى رفت که اندک آن از بسیارش بهتر است تا اینکه به لجن گندیده‏اى سر فرو برد و از آن آشامید و پلیدیها و بیهودگیها را فراهم آورد ( و بنادانیها پرداخت ) بین مردم بداورى نشست و ادعا کرد که اشتباهکاریها را کنار زند و حقایق را آشکار کند و چون مشکلى در کار قضاوت پیش آید ناروائیهایى بزبان آرد و بیهودگیهائى بیان دارد و بنادانى داورى کند بافته‏هایش همچون بافتهاى تار عنکبوت ، سست و بى ‏ارزش است و نمیداند که در قضاوتش اشتباه کرده و یا بدرستى داورى کرده است ،اگر قضاوتى بدرستى کرده بیم دارد که مبادا اشتباه کرده باشد و اگر بنادرستى سخن گفته باشد امیدوار است که داوریش درست باشد ، نادان اشتباهکارى است که در جهالت فرو رفته و نابینائى است که بر مرکبى کور سوار شده است هرگز حکم قاطع و دندان شکنى نمى‏تواند بدهد ، روایت و احکام دینى را همچون گیاه خشکى که در برابر تند بادى پراکنده میشود بباد میدهد .

بخدا سوگند در پاسخ گفتن به پرسشها توانائى و مایه‏اى ندارد و لیاقتى در انجام کارى که به او واگذارند ندارد ، گمان نمى ‏کند که دانشى در برابر نادانى او وجود دارد و نمى ‏فهمد که بالاتر از اندیشه او ، روشى درست‏تر و رساتر ممکن است باشد ، نادانیش را در برابر مسائل مشکل که نمیداند با زبردستى پنهان میکند .

خونهاى پامال شده در برابر قضاوت نادرست او بفریاد مى ‏آیند و میراثهائى که بدستور نارواى او به اهلش نرسیده‏اند بناله برمیخیزند بخدا شکایت میبرم از گروهى که زندگانى را بنادانى میگذرانند و در گمراهى میمیرند .

اگر کتاب خدا آنچنانکه بحقیقت هست تلاوت شود براى آنها کالائى بى‏ارج است و اگر مفاهیمش تحریف شود براى آنها کالائى ارزنده است در نزد آنها چیزى زشت‏تر از معروف ، و بهتر از منکر نیست .

فروترین شما برترین شما

( از گفتار امام ، پس از بیعت در مدینه ) آگاه باشید که اکنون بهمان ناگوارى دچار شده‏اید که پیش از بعثت پیامبرتان ، گرفتار آن بودید [ 1 ]سوگند بخدائى که او را بحق برانگیخت ، اکنون در غربال آزمایش بیخته و در دیک امتحان زیر و رو مى ‏شوید تا اینکه فروترین شما برترین شما و برترین شما فروترین شما گردد و آنانکه به اسلام پیشى گرفتند و از راه بازماندند دوباره بر شما پیشى گیرند و پیشتازان حقیقى اسلام از رفتار باز مانند .

بخدا سوگند ، هیچ سخنى را از شما پنهان نمى ‏دارم ، و هرگز بشما دروغ نمیگویم .

بدانید که گناهان ، اسبهائى چموش و ناآرامند که چون گناهکاران بر آنان سوار شوند افسارشان پاره میشود و گنهکاران را بگودال آتش مى ‏افکنند و بدانید که تقوى شترى آرام است که پرهیزگار را بر خود مى ‏نشاند و افسارش را بدست او مى ‏سپارد و به بهشتش مى‏سپارد ، حقى است و باطلى و براى هر کدام طرفدارى ، هر کس مردم را بباطل بخواند نابود میشود و آنکس که دروغ گوید و افترا ورزد زیان مى‏بیند و آنکس که حق را بگشاید تا با آن بمبارزه برخیزد ، هلاک میگردد .

در نادانى مرد همین بس که اندازه خویش نشناسد ، در خانه ‏هاى خویش پنهان شوید ( و براى فتنه انگیزى بیرون نیائید ) و به اصلاح کار پاورقى صفحه قبل

خویش و مردم پردازید و از اختلاف بپرهیزید ، بسوى خداى باز گردید و هیچکس را جز پروردگارتان نستائید و هیچکس را جز خویشتن سرزنش نکنید . 

[ 1 ] گرفتاریهائى که عرب ، پیش از بعثت پیامبر به آن دچار بود ،گرفتارى تفرقه و دورئى و تعصب ، و ستم ستمکار بر ناتوان و توانگر بر نیازمند بود ، و چنین گرفتارى دردناکى که امت‏ها را نابود مى‏کند پس از قتل عثمان دوباره بسراغ مسلمانان آمد .

فرو رفته در نعمت

بخشى از نامه دیگر امام به زیاد بن ابیه .

تو که در نزد خداوند ، از متکبرانى آیا از او پاداش فروتنان را مى ‏خواهى ؟ و تو که در نعمت و آسایش فرو رفته و حق ناتوانان و بیچارگان را ربوده‏اى ، میخواهى که خداوند ، پاداش نیکوکاران و بخشندگان را بتو بخشد ؟ هر مردى پاداش کارهاى گذشته‏اش را خواهد دید و در آخرت به آنچه پیش فرستاده خواهد رسید .

منبع: سایت balaghah.net